HISTORIA RUGBY

Dawno, temu – 7 kwietnia 1823 roku uczniowie z gimnazjum męskiego w Rugby (miasteczko w pobliżu Birmingham w środkowej Anglii) grali w piłkę nożną, oczywiście według wówczas obowiązujących przepisów. Mimo ogromnej ambicji grających, utrzymywał się wynik remisowy, żadna ze stron nie mogła uzyskać przewagi. Nagle jeden z uczestników meczu – William Webb Ellis złapał piłkę pod pachę i mijając zaskoczonych graczy, przebiegł z nią całe boisko i położył w bramce rywali. Ta akcja nie została uznana, a incydent stał się głośny w Anglii, jako złamanie etyki sportowej walki. Jego sprawca miał wiele nieprzyjemności. Fakt ten uważa się za początek gry zespołowej nazwanej od miasteczka Rugby – rugby, która z biegiem lat stała się bardzo popularna na całym świecie, a czyn niesfornego młodzieńca upamiętniony został tablicą na murach szkoły.

W wielu gimnazjach grano w football według własnych reguł i dopiero z czasem wyodrębniły się poszczególne odmiany. W dalszym ciągu zespoły ustalały przed meczem czas zawodów, liczbę zawodników i główne zasady obowiązujące podczas meczu. Spotkanie prowadził rozjemca, czyli późniejszy sędzia, który interweniował tylko w bardzo spornych sytuacjach. Do gry służył pęcherz zwierzęcy wypchany trawą, o owalnym kształcie, któremu rugbiści pozostali wierni do dzisiaj.

Naprzeciwko szkoły w Rugby znajdował się zakład szewski Williama Gilberta, który jako pierwszy uszył piłkę dla potrzeb nowej gry. Dzisiaj jest to jedna z największych firm na świecie produkująca sprzęt dla rugby. Na początku nie obowiązywał ujednolicony strój, zdejmowano jedynie marynarki i krawaty dla bezpieczeństwa grających. W miarę rozwoju gier zespołowych, szczególnie tych uprawianych na boiskach otwartych, zaczęto zastanawiać się nad ujednoliceniem przepisów, które w każdej szkole były inne. Zwolennicy gry wywodzącej się z Rugby nie chcieli podporządkować się tendencjom, które powoli zmierzały w kierunku dzisiejszej piłki nożnej i sami opracowali zasady obowiązujące od 1846 roku.

W latach 1860-1870 dyscyplina ta rozwijała się intensywnie, zataczając coraz szersze kręgi popularności. Dotarła do Irlandii, Walii i Szkocji. Zaczęły powstawać pierwsze kluby angielskie: Blackheat ( 1863), Richmond (1864). W roku 1863 powstało Stowarzyszenie Piłkarskie (Football Association), które wprowadziło zakaz gry rękami, tym samym jednoznacznie oddzieliło się od rugby. W 1866 roku ukazały się drukiem pierwsze przepisy gry opracowane przez L. J. Matona. Kluby rozgrywały coraz więcej spotkań między sobą, a w 1871 w Edynburgu odbył się pierwszy oficjalny mecz międzypaństwowy, w którym Szkocja pokonała Anglię 8:3. Rugbiści szukali możliwości zrzeszenia się i ujednolicenia swoich reguł oraz dalszego rozwoju dyscypliny. W 1871 roku powołano pierwszą oficjalną organizację Rugby Football Union (RFU). W tym czasie istniało już 21 klubów. W latach 1871-1876 zespoły występowały w 20-osobowych składach, czas gry w dalszym ciągu ustalali kapitanowie przed meczem.

W roku 1885 RFU opracowała i wydała przepisy, których część przetrwała do dzisiaj: liczba zawodników, podział na formację młyna i ataku, młyn zwarty, wyrzut piłki z autu, sędzia główny i inne. W 1886 roku powstała Międzynarodowa Rada Rugby (International Rugby Football Board – IRFB).

Dyscyplina zaczęła przenikać poza Wielką Brytanię i stawała się popularna w innych krajach, a szczególnie we Francji, gdzie w 1853 roku powstał pierwszy klub. W latach 1887-1888 reprezentacja kilku klubów angielskich odbyła tournee po Australii i Nowej Zelandii, zaszczepiając rugby mieszkańcom tamtych stron, którzy dzisiaj należą do potentatów w tej dyscyplinie. Już pod koniec XIX wieku Anglicy wprowadzili rugby do programu wychowania fizycznego w wojsku i szkołach uznając walory gry za bardzo ważne w rozwoju fizycznym młodzieży. Rugby jest sportem olimpijskim, czterokrotnie brało udział w Igrzyskach Olimpijskich. Pierwszy raz rugbiści startowali na II Igrzyskach nowożytnych w Paryżu w 1900 roku. Złotymi medalistami zostali Francuzi pokonując w finale Niemców 25:16. Drugi start miał miejsce na IV Igrzyskach w 1908 roku w Londynie. Tym razem zwyciężyła Australazja (połączone zespoły Australii i Nowej Zelandii), wygrywając w walce o złoty medal z Wielką Brytanią. W 1920 roku na VII Igrzyskach w Antwerpii, jak również cztery lata później w Paryżu triumfowała drużyna USA, a srebrnymi medalami musieli zadowolić się Francuzi.

Tekst pochodzi z książki Macieja Powały-Niedźwieckiego ABC kibica rugby

Jak podają źródła – pierwszym Polakiem, który uprawiał rugby był Sienkiewicz – podobno syn Henryka Sienkiewicza. Tak pisze francuski autor Loys Van Lee w swojej książce „Le Rugby” na podstawie kronik klubów, w których grał Sienkiewicz. Był on zawodnikiem Racing Club i Stade Francais. Według opisów był to młodzieniec okazałej postawy, ważył około 100 kg i grał w drugiej linii młyna.

Po zakończeniu I wojny światowej, wraz z repatriantami i misją wojskową z Francji dotarli do Polski sympatycy rugby, którzy postanowili rozpowszechnić tę bardzo już popularną dyscyplinę także u nas. Głównym inicjatorem był Francuz Louis Amblart, który w 1921 roku założył w Warszawie klub „Orzeł Biały”. Pierwszy oficjalny mecz z udziałem publiczności rozegrano na boisku LKS „Pogoń” Lwów. 9 lipca 1922 roku wybiegły dwie piętnastki „Orła Białego”, podzielone na „białych” i „czarnych”. Zwyciężyli „czarni” 6:3, sędzią tego historycznego wydarzenia był Francuz Robineau. Po tym meczu ukazały się w prasie bardzo przychylne komentarze. W 1923 Maurice Bacguet zorganizował zespół przy Szkole Podchorążych Piechoty. W latach 1921-1929 istniały w Polsce, poza dwoma już wymienionymi, drużyny rugby: Oficerska Szkoła Sanitarna, Pułk Artylerii Przeciwlotniczej, AZS, Varsovia (drużyna harcerska), KS Rozwój, Szkoła Ursynów, Klub w Płocku, Szkoła Wychowania Fizycznego w Poznaniu, Klub w Murckach na Śląsku. Kluby te rozgrywały między sobą liczne spotkania towarzyskie – mistrzostw Polski jednak nie organizowano. Pierwszy międzynarodowy mecz nasza drużyna rozegrała w 1924 roku w Bukareszcie ; „Orzeł Biały” uległ w nim zespołowi „Probables” („Prawdopodobni”) 0:46. Pod tą nazwą kryła się reprezentacja Rumunii przygotowująca się do Igrzysk Olimpijskich (zdobyła brązowy medal). W rewanżu spotkali się nasi rugbiści z „Possibles” („Możliwi”) przegrywając 0:17. Była to druga reprezentacja Rumunii.

Nikłe zainteresowanie władz sportowych, słaba propaganda, brak kadry trenerskiej, braki sprzętowe – spowodowały nieuchronny koniec tej dyscypliny w Polsce. Ostatnie wzmianki w prasie ukazały się w 1929 roku.

Na wiele długich lat rugby zniknęło ze sportowej mapy naszego kraju. Tymczasem dyscyplina prężnie rozwijała się na całym świecie, podbijając nowe kraje. U nas przerwa trwała 26 lat. Dopiero zarządzenie numer 121 Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej z 14 grudnia 1955 roku, wprowadziło ponownie rugby jako oficjalną dyscyplinę sportu.

W styczniu 1956 roku trzech entuzjastów owalnej piłki – dziennikarze A. Karpiński, W. Wojdyłło, W. Giełżyński, zwołało Ogólnokrajowy Zjazd Zwolenników rugby, który wyłonił Komisję Organizacyjną pod przewodnictwem A. Karpińskiego. Tym samym rozpoczął się okres odbudowy rugby w Polsce. Z Czech przyjechał trener Alfons Zeda, który wyszkolił 40 instruktorów. Zaczęły powstawać nowe zespoły (łącznie utworzono drużyny w 22 klubach). Oficjalny pierwszy mecz po II wojnie rozegrano na stadionie Legii Warszawa – 15 września 1956 roku. Naprzeciwko siebie wybiegły AZS-AWF Warszawa i „Górnik” Kochłowice. Wygrali warszawiacy 3:0. W tym samym roku odbyły się też mecze o Puchar Redakcji „Sportowca”. W finale AZS-AWF Warszawa pokonał „Czarnych” Szczecin 14 : 9. Pierwsza Ogólnopolska Konferencja Sprawozdawczo-Wyborcza w dniu 26 stycznia 1957 powołała sekcję rugby Głównego Komitetu Kultury Fizycznej na czele której stanął A. Karpiński. Na przełomie lat 1956/1957 wiele klubów ze względu na reorganizację sportu polskiego zlikwidowało swoje drużyny rugby. Na placu boju pozostało tylko 16 zespołów. Pierwszym Mistrzem Polski został w 1957 roku AZS-AWF Warszawa.

W 1957 roku wprowadzono w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie specjalizację z rugby. W dniu 9 września odbył się w Warszawie Walny Zjazd Założycielski Polskiego Związku Rugby – pierwszym prezesem został Władysław Trybus.

24 sierpnia 1958 roku w Łodzi reprezentacja Polski rozegrała wobec 3000 widzów pierwszy oficjalny mecz międzypaństwowy, w którym pokonała NRD 9 : 8 (0 : 5). Sędziował H. Ortelbach z NRD. Nasza drużyna wystąpiła w składzie: Wacław Moczulski, Zbigniew Janus, Jerzy Masoń, Józef Grochowski, Eugeniusz Szostak, Jerzy Koter, Andrzej Ważyński (Henryk Hodiak), Sławomir Frankowski, Józef Sokołowski, Franciszek Nowak (kpt.), Marian Głuszek, Bernard Stelmaszczyk (Eugeniusz Bartkowiak), Maciej Liepelt, Zdzisław Koniarz, Jan Chodkiewicz. Punkty zdobyli: Marian Głuszek 6 (dwa położenia – punktowane wówczas po 3 punkty) i Eugeniusz Bartkowiak 3 (rzut karny). Trenerem drużyny był Marian Bondarowicz.

Tekst pochodzi z książki Macieja Powały-Niedźwieckiego ABC kibica rugby